Miasta i mieszczaństwo w dawnej Polsce

Trzeba tu podkreślić, że badania naszych historyków z okresu 10 lat przed wybuchem II wojny, pogłębiły bardzo znacznie nasze wiadomości o faktycznej roli Niemców w miastach polskich. Okazało się z jednej strony, że napływ Niemców do miast większych, jak Poznań, Kalisz, Warszawa itd. nie był tak duży, jak to sądzono dawniej, zaś do miast mniejszych (szczególnie mazowieckich, co zresztą Ptaśnik zaznacza) był znikomy. Okazało się również, że nie tylko na terenie Polski zjednoczonej w w. XIV przez Łokietka, ale i na Śląsku i na Pomorzu występuje wszędzie bardzo silny proces polonizacyjny, który w drugim lub trzecim pokoleniu czyni z Niemców Polaków. Procesy polonizacyjne były niekiedy wywołane faktem, że bogaci mieszczanie wiązali się poprzez małżeństwa ze szlachtą polską; tak właśnie było w Krakowie już w w. XIV. Poza tym jednak bardzo poważne znaczenie posiadało to, że w miastach ówczesnych przeważał element polski, który się wzmagał ilościowo przez imigrację ludności chłopskiej, włodyczej drobnoszlacheckiej. Polonizacja miast w w. XIV—XVI jest zjawiskiem stałym i np. na Śląsku Górnym, który przecież politycznie nie był z Polską związany, występuje jeszcze w w. XVI — podobnie, choć tam zaznacza się to na mniejszą skalę, w szeregu mniejszych miast na Śląsku Dolnym. Warto zaznaczyć, że niemal bezpośrednio po ukazaniu się książki Ptaśnika, zostały opublikowane w dwóch rozprawach wyniki bardzo sumiennych badań prof. Tymienieckiego, .które gruntownie obaliły legendę o rzekomej przewadze elementu niemieckiego w miastach polskich. Są to; „Napływ Niemców na ziemie polskie i znaczenie prawa niemieckiego w średnich wiekach w Polsce" (Roczniki Historyczne, t. X, Poznań, 1934) i „Niemcy w Polsce" (tamże, t. XII, 1936).

--